OPENINGSTOESPRAAK EXPOSITIE MONIQUE BORST “IN LIJN BEWOGEN”

Beste vrienden en familie van Monique,

Afgelopen week schijnt Premier Balkenende ergens bij de opening van een autosalon of een racecircuit geweest te zijn. Ik heb er geen beelden van gezien maar ik kan me er wel een voorstelling van maken en net als u denk ik: de verkeerde man in de verkeerde film.

Ik heb wel gehoord wat hij gezegd heeft: een auto is een heel interessant ding, het heeft een vorm, het materiaalgebruik is interessant en de techniek is ook boeiend.

U houdt van korte sprekers en als het aan u ligt dan zeg ik: de objecten en tekeningen van Monique zijn interessante dingen. Ze hebben een vorm, ze gebruikt interessante materialen en ook haar technniek is boeiend.

U denkt: die man spot.

U vergist u.

Toen ik dit gisteren opschreef, wist ik er niets meer van te zeggen dan Balkenende van een auto. Ik kende de kunst van Monique alleen van ansichtkaarten met informatie van galeries of exposities waarop haar werk te zien was. Nooit ben ik naar de Broerenkerk in Zwolle of naar Ulverston in Engeland afgereisd. Ik heb niet eens de moeite genomen om in Hilversum de GSA-galerie te bezoeken, Hilversum waar ik nota bene elke dag kom, en waar ik Monique

heb leren kennen. Dat heeft ze me nooit kwalijk genomen maar ze moet gedacht hebben: “En

toch zal ik het hem laten zien.”

Monique verstaat de kunst van het verleiden. “Ik geef hem een rolletje”, moet ze gedacht hebben. En zij heeft mijn zwakte feilloos ingeschat. En daarom staat hier een B-acteur in een prachtige film.

Ik was er wat eerder en heb nu pas gezien, wat ik al veel eerder had moeten zien. Monique gooi die ansichtkaarten weg, hou op met die website, richt je alleen nog op de kunst. Wij zullen jouw roem verspreiden en wie ziende blind is, zullen we uit hun huizen sleuren, hen in bussen en treinen proppen en hen de ogen doen openen in galeries in waarin jouw werk geëxposeerd wordt. Jouw werk moet gezien worden in zijn volle omgang. Jouw werk moet besnuffeld worden, betast. Dat is precies de gewenste intimiteit. Het werk kijkt je aan en zegt: kom maar.

Op je website leg je uit wat jouw thema’s zijn: ruimte, tijd, stilte.

Je wilt laten zien hoe leuke gebeurtenissen uit je leven, maar ook nare ervaringen hun sporen achterlaten. Je zegt dat dat je leven rijker maakt. In je kunst laat je dat zien: de kleuren worden dieper, de lijnen krachtiger.

Toen ik dit las, dacht ik: het zal wel. Niet dat ik geen moeite wil doen om een kunstwerk te begrijpen, maar een kunstwerk moet zonder die uitleg zijn bestaansrecht hebben.

Het moet je vastgrijpen, naar je strot vliegen, jou op je plaats doen staan. Ho, hier ben ik, kijk naar me, en lees later het commentaar van mijn schepper.

Een kunstwerk moet zonder die schepper een leven leiden.

Dames en heren, Monique kan rustig naar huis. Die kunstwerken redden zich heel goed zonder haar. Ze weten zich drijvende te houden. Het zijn volwassen kinderen, mooi, raadselachtig en bovenal krachtig. En zoals dat gaat als je mooie jonge mensen ontmoet: dan wil je ook hun moeder zien. Niet omdat je anders die kinderen niet zou begrijpen maar om nog meer over hen te weten te komen en domweg om de schepper van al dat moois te ontmoeten. Wie heeft dat allemaal gemaakt?

Monique Borst.

Terwijl ze zoals veel vrouwen kokketeert met haar leeftijd - ‘wat word ik oud oud hè’ - begint ze nu pas tot bloei te komen. Ze mag dan wel cum laude zijn afgestudeerd maar daarna begint het pas. De kunst is een eigen vorm te vinden. Dat ze die heeft gevonden bewijzen al die verschillende objecten hier.

En terwijl ze bezig was haar vorm te vinden, moest ze ook nog drie pittige kinderen opvoeden, een leuke vrouw voor de vader van die kinderen blijven, meiden in het middelbaar beroepsonderwijs sociale vaardigheden bijbrengen en deelnemen aan een ouderforum in een

radioprogramma over onderwijs en opvoeding. Als iedereen zich vreselijk zat op te winden over een ministerieel besluit, een domme schooldirecteur of nog dommere ouders, dan pas moest je Monique het woord geven.

‘Jongens, maak je niet zo druk, het is allemaal wel erg, maar het is de zondvloed niet.

En doe vooral niet of het vroeger allemaal beter was.’ En met een ontwapende openheid vertelde ze over haar leerlingen en eigen kinderen. Als Monique deelnam aan het forum wist ik: ’Dit wordt een leuk half uur.’ Ook omdat ze een prettige eigenwijsheid bezit.

In de vijver buiten drijven lichamen, schuimrubberen figuren, met autolak bespoten. Het waterschap wil niet dat haar kunstwerken daar drijven, bevreesd als het is voor vervuiling van het water door oplossende autolak. “Dat zou toch idioot zijn”, riep Monique “dat betekent dat alle auto’s in ons regenachtige land binnen de kortste keren als roestbruine racekarren over de weg gaan.”

Het waterschap heeft niet toegegeven maar Monique ook niet. En dus spijkert een makelaar hier binnenkort een bord tegen de gevel ‘Te koop wegens faillisement’ want de boetes van het waterschap zullen torenhoog zijn.

Ik weet niet of Monique zich schuldig zal voelen, zelfs niet als hier over een paar dagen dode eenden en vissen drijven. Wel weet ik dat ik Monique dankbaar ben. Kunst voegt iets onzegbaars toe aan onze wereld. We kunnen het niet benoemen maar het verdiept onze gevoelens en is een essentiële ervaring in de beleving van schoonheid.

Dankzij Monique is Epe een tijdlang minder benepen.

Henk van Middelaar, 9 april 2006.